اعتراض به لغو سخنرانی شاهزاده رضا پهلوی در مونیخ
علت هراس غرب از محبوبیت شاهزاده رضا پهلوی و سرنگونی جمهوری اسلامی چیست؟
مسئلهٔ نقش شاهزاده رضا پهلوی در اپوزیسیون جمهوری اسلامی و برخورد کشورهای غربی با او، به چندین عامل سیاسی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی مرتبط است. در اینجا به برخی از مهم‌ترین دلایل می‌پردازیم که چرا کشورهای غربی در برابر حضور و فعالیت‌های او حساسیت نشان می‌دهند و چرا از سرنگونی جمهوری اسلامی حمایت قاطع نمی‌کنند.
۱. موقعیت منحصربه‌فرد شاهزاده رضا پهلوی در اپوزیسیون
در میان مخالفان جمهوری اسلامی، شاهزاده رضا پهلوی موقعیتی خاص دارد. او فرزند آخرین شاه ایران است و به نوعی نمایندهٔ نمادین یک دوران پیش از انقلاب ۵۷ به شمار می‌آید. برخلاف بسیاری از دیگر گروه‌های اپوزیسیون که گرایش‌های ایدئولوژیک (چپ، مذهبی یا قوم‌گرا) دارند،شاهزاده رضا پهلوی با تأکید بر دموکراسی، سکولاریسم و وحدت ملی، مخاطبان گسترده‌ای در داخل و خارج از ایران دارد.
بسیاری از ایرانیان داخل کشور، او را چهره‌ای مناسب برای گذار از جمهوری اسلامی می‌دانند، چراکه:
او برخلاف برخی دیگر از چهره‌های اپوزیسیون، خواهان دخالت نظامی خارجی نیست.
حمایت مردمی دارد، به‌خصوص در میان نسل جوان که نسبت به خاندان پهلوی دیدگاه مثبتی پیدا کرده‌اند.
تجربهٔ حکومتی خاندان پهلوی در مقایسه با جمهوری اسلامی برای بسیاری قابل دفاع‌تر است.
۲. سیاست غرب در برابر جمهوری اسلامی: مهار به‌جای سرنگونی
کشورهای غربی، به‌ویژه اروپا و آمریکا، سیاست مهار جمهوری اسلامی را دنبال می‌کنند، نه سرنگونی آن. چند دلیل برای این سیاست وجود دارد:
بی‌ثباتی منطقه‌ای: سرنگونی جمهوری اسلامی بدون یک آلترناتیو قوی می‌تواند باعث هرج‌ومرجی مشابه آنچه در عراق، سوریه یا لیبی رخ داد، شود. کشورهای غربی نگرانند که سقوط ناگهانی جمهوری اسلامی باعث جنگ داخلی یا قدرت گرفتن گروه‌های رادیکال شود.
منافع اقتصادی و انرژی: برخی کشورهای اروپایی، به‌خصوص فرانسه و آلمان، به‌دنبال حفظ روابط اقتصادی خود با ایران هستند، به‌ویژه در زمینهٔ انرژی و تجارت.
مذاکرات هسته‌ای و کنترل تنش‌ها: غرب مایل است جمهوری اسلامی را تحت فشار قرار دهد، اما نه آن‌قدر که به فروپاشی کامل رژیم منجر شود. مذاکرات هسته‌ای نشان داده که آنها بیشتر به توافق با حکومت فعلی علاقه دارند تا حمایت از یک آلترناتیو.
۳. دلیل هراس غرب از رضا پهلوی
در حالی که بسیاری از گروه‌های اصلاح‌طلب یا اپوزیسیون چپ‌گرا در اروپا آزادانه فعالیت می‌کنند، رضا پهلوی با موانعی در سفرها و سخنرانی‌های خود روبه‌رو می‌شود. این موضوع چند دلیل دارد:
نگرانی از نفوذ گستردهٔ او: برخلاف گروه‌های اصلاح‌طلب که عملاً بخشی از سیستم جمهوری اسلامی محسوب می‌شوند، شاهزاده رضا پهلوی تهدیدی واقعی برای این حکومت است. نفوذ او در میان ایرانیان به‌طور محسوسی در حال افزایش است، به‌خصوص در فضای مجازی و میان نسل جوان.
ترس از بازگشت یک حکومت مقتدر و مستقل در
ایران: غرب ممکن است از روی کار آمدن یک حکومت ملی‌گرای قوی در ایران که بتواند سیاست‌های مستقلی از قدرت‌های جهانی داشته باشد، نگران باشد. تاریخ نشان داده که خاندان پهلوی در سیاست خارجی، رویکردی مستقل‌تر از آنچه غرب ترجیح می‌دهد، داشته است.
لابی‌های طرفدار جمهوری اسلامی در غرب: طی سال‌ها، جمهوری اسلامی در اروپا و آمریکا لابی‌های قوی ایجاد کرده است که در سیاست‌های این کشورها تأثیرگذارند. این لابی‌ها تلاش می‌کنند چهرهٔ شاهزاده رضا پهلوی را در رسانه‌ها تخریب کرده و از نفوذ او جلوگیری کنند.
۴. نتیجه‌گیری
برخورد محتاطانهٔ غرب با شاهزاده رضا پهلوی بخشی از سیاست کلان این کشورها در قبال جمهوری اسلامی است. آنها ترجیح می‌دهند رژیم را کنترل و مهار کنند تا آن را سرنگون کنند. در این میان، رضا پهلوی به‌عنوان یک چهرهٔ محبوب، ملی‌گرا و خواهان تغییر بنیادین، می‌تواند معادلات قدرت در ایران را برهم بزند، موضوعی که برخی قدرت‌های جهانی از آن نگرانند.
مهناز علائی
۱۸ بهمن ۱۴۰۳
۶ فوریه ۲۰۲۵